Μετά από αναφορές πολιτών, ο Συνήγορος του Πολίτη είχε απευθύνει πόρισμα προς τον υπουργό Οικονομικών στο οποίο, μεταξύ άλλων, τόνισε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για τη συνταγματικότητα της επιβολής τεκμηρίων διαβίωσης αποτελεί η δυνατότητα αμφισβήτησης τους από τους πολίτες. Επίσης, κατέγραψε την πάγια άρνηση των Δ.Ο.Υ. αφενός να ενημερώνουν τους πολίτες για το δικαίωμα αυτό και αφετέρου να παραλαμβάνουν και να εξετάζουν τις σχετικές αιτήσεις.
Στη συνέχεια το υπουργείο Οικονομικών, υιοθετώντας την πρόταση του Συνηγόρου του Πολίτη απέστειλε εγκύκλιο προς όλες τις Δ.Ο.Υ. της χώρας και τις λοιπές ελεγκτικές υπηρεσίες, στην οποία περιγράφεται η διαδικασία ανταπόδειξης και ανατροπής των τεκμηρίων, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα και την ευχέρεια στους πολίτες να τα αμφισβητήσουν.
Ειδικότερα, με τις οδηγίες αυτές υπενθυμίζεται η σχετική διάταξη του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος και παρέχεται η δυνατότητα στους φορολογούμενους μετά την υποβολή της δήλωσης του 2012, μαζί με το εκκαθαριστικό και τα απαραίτητα δικαιολογητικά, να αμφισβητήσουν ενώπιον των Δ.Ο.Υ. τα τεκμήρια αντικειμενικών δαπανών. Ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. ελέγχει την ακρίβεια των ισχυρισμών και των αποδεικτικών στοιχείων και εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου, μειώνει ανάλογα την ετήσια αντικειμενική δαπάνη προβαίνοντας σε νέα εκκαθάριση του οφειλόμενου φόρου.
Το πόρισμα του Συνηγόρου
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Συνήγορο, οι πολίτες που θέλησαν να αμφισβητήσουν τα τεκμήρια δεν μπόρεσαν να το καταφέρουν και υποχρεώθηκαν να καταβάλουν φόρο για εισοδήματα που δεν απέκτησαν ποτέ.
Στο πόρισμα αναφερόταν ακόμη ότι δεδομένης της δυσμενέστατης οικονομικής συγκυρίας που διανύει η χώρα, η διοίκηση όφειλε να έχει επιδείξει ιδιαίτερη ευαισθησία και να έχει προβεί με όλα τα μέσα (ηλεκτρονικά, έντυπα) που έχει στη διάθεσή της και με αυξημένη επιμέλεια στη διασφάλιση της πλήρους ενημέρωσης των φορολογούμενων για τη δυνατότητα αμφισβήτησης των τεκμηρίων διαβίωσης.
Ο Συνήγορος του Πολίτη στο πόρισμά του πρότεινε:
α) το υπουργείο να πληροφορεί μέσω του διαδικτυακού τόπου του και να ενημερώνει μέσω του Τύπου πριν την κατ’ έτος υποβολή των φορολογικών δηλώσεων,
β) να αναγράφονται στα εκκαθαριστικά σημειώματα η δυνατότητα και οι προϋποθέσεις αμφισβήτησης της αντικειμενικής δαπάνης και μείωσης ή / και διαγραφής του αναλογούντος φόρου, και
γ) οι ΔΟΥ να καθοδηγούν επαρκώς τους φορολογούμενους πολίτες.
Ποιους αφορά:
Οι πολίτες που συνήθως αμφισβητούν τα τεκμήρια διαβίωσης εμπίπτουν στις κατηγορίες των στρατευμένων, φυλακισμένων, ανέργων, νοσηλευομένων σε νοσοκομείο, κ.λπ.
Πιο αναλυτικά, στην εγκύκλιο του υπουργείο Οικονομικών με θέμα: Αμφισβήτηση αντικειμενικών δαπανών του άρθρο 16 του Κ.Φ.Ε. για δηλώσεις οικονομικού έτους 2012 που ήδη έχουν υποβληθεί, διευκρινίζονται τα ακόλουθα:
1. Με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 16 του Κ.Φ.Ε., το ετήσιο συνολικό ποσό της αντικειμενικής δαπάνης, που προσδιορίζεται με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του ιδίου άρθρου και νόμου, μπορεί να αμφισβητηθεί από τον φορολογούμενο όταν αυτό είναι μεγαλύτερο από την πραγματική δαπάνη του φορολογουμένου και των μελών που τον βαρύνουν, εφόσον αυτό αποδεικνύεται από τον υπόχρεο με βάση πραγματικά περιστατικά ή στοιχεία. Τέτοια περιστατικά συντρέχουν ιδίως στο πρόσωπο των υπόχρεων, οι οποίοι:
α) υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία τους στις Ένοπλες Δυνάμεις,
β) είναι φυλακισμένοι,
γ) νοσηλεύονται σε νοσοκομείο ή κλινική,
δ) είναι άνεργοι και δικαιούνται βοήθημα ανεργία,
ε) συγκατοικούν με συγγενείς πρώτου βαθμού και έχουν μειωμένες δαπάνες διαβίωσης, λόγω αποδεδειγμένης συμβολής στις δαπάνες αυτές των συγγενών τους με την προϋπόθεση ότι οι τελευταίοι αυτοί έχουν εισόδημα από εμφανείς πηγές,
στ) είναι ορφανοί ανήλικοι οι οποίοι έχουν στην κυριότητα τους επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης από κληρονομιά του πατέρα ή της μητέρας τους και
ζ) προσκομίζουν στοιχεία από τα οποία αποδεικνύεται ότι για λόγους ανώτερης βίας πραγματοποίησαν δαπάνη μικρότερη από την αντικειμενική.
Όταν συντρέχει μία ή περισσότερες από τις περιπτώσεις αυτές, ο φορολογούμενος μπορεί να υποβάλει αίτηση με τα αναγκαία δικαιολογητικά για την απόδειξη των ισχυρισμών του. Ο προϊστάμενος της δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας ελέγχει την αλήθεια των ισχυρισμών και την ακρίβεια των αποδεικτικών στοιχείων του φορολογουμένου και μειώνει ανάλογα την ετήσια αντικειμενική δαπάνη, στην οποία αναφέρονται οι ισχυρισμοί και τα αποδεικτικά στοιχεία.
Στις πιο πάνω α’ και ε’ περιπτώσεις, η διαφορά μεταξύ της αντικειμενικής δαπάνης και της πραγματικής δαπάνης λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό της συνολικής αντικειμενικής δαπάνης του γονέα ή του τέκνου που συμβάλλει στις δαπάνες διαβίωσης του υπόχρεου. Αν πρόκειται για τους γονείς, η διαφορά αντικειμενικής δαπάνης καταλογίζεται σε εκείνον που έχει το μεγαλύτερο εισόδημα.
Τι ισχύει για στρατιώτες, ανέργους και καθυστερημένες αποδοχές:
Στην εγκύκλιο διευκρινίζονται επίσης τα ακόλουθα:
α) Στη περίπτωση των φορολογουμένων που υπηρετούν την στρατιωτική τους θητεία δεν περιλαμβάνονται οι μόνιμοι αξιωματικοί (π.χ. οπλίτες, έφεδροι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί). Η δυνατότητα επίκλησης μικρότερης τεκμαρτής δαπάνης δεν επηρεάζεται από την ύπαρξη εισοδήματος ή όχι ή από τον τόπο όπου υπηρετεί τη θητεία του ο στρατευμένος.
β) Οι υπόχρεοι σε δήλωση οι οποίοι είναι άνεργοι πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο των μακροχρόνια ανέργων του ΟΑΕΔ ή να λαμβάνουν επίδομα ανεργίας από το εν λόγω οργανισμό καθώς και από άλλα ταμεία (π.χ. NAT). Επιπλέον, να μην έχουν κατά την χρήση 2011 πραγματικά εισοδήματα άλλης πηγής. Στην έννοια του πραγματικού εισοδήματος δεν περιλαμβάνονται τα τεκμαρτά εισοδήματα.
γ) Όσοι φορολογούμενοι εμπίπτουν στις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 46 του Κ.Φ.Ε. δηλαδή όσοι εισπράττουν καθυστερημένα δεδουλευμένες αποδοχές λόγω έκδηλης οικονομικής αδυναμίας του εργοδότη του και εφόσον έγινε επίσχεση της εργασίας από τους μισθωτούς ή επειδή ο εργοδότης κηρύχθηκε σε κατάσταση πτώχευσης και τις δήλωσε στο χρόνο είσπραξης τους ή ειδικά για μη εισπραχθείσες δεδουλευμένες αποδοχές της χρήσης 2011, μπορούν επίσης ν’ αμφισβητήσουν ποσά τεκμαρτής δαπάνης διαβίωσης, με την προϋπόθεση ότι η ανωτέρω περίπτωση αποδεικνύεται από τον υπόχρεο με βάση πραγματικά περιστατικά.
Συνεπώς, σε κάθε περίπτωση δεν αρκεί να συντρέχει μία από τις πιο πάνω περιπτώσεις της παραγράφου 1 του παρόντος για να αμφισβητηθεί η αντικειμενική δαπάνη, αλλά πρέπει και ο φορολογούμενος σε κάθε περίπτωση να αποδείξει ότι δεν πραγματοποίησε ή πραγματοποίησε μειωμένη δαπάνη, θέμα πραγματικό το οποίο ανάγεται στην εξελεγκτική αρμοδιότητα του προϊσταμένου της αρμόδιας ΔΟΥ.
Πως γίνεται η διαδικασία:
Μετά την υποβολή της δήλωσης του 2012, ο φορολογούμενος μαζί με το εκκαθαριστικό του και τα απαραίτητα δικαιολογητικά που θα επικαλεσθεί μπορεί να μεταβεί στην αρμόδια ΔΟΥ προκειμένου ν’ αμφισβητήσει τα ποσά της αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης. Ο προϊστάμενος της δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας ελέγχει την αλήθεια των ισχυρισμών και την ακρίβεια των αποδεικτικών στοιχείων του φορολογουμένου και μειώνει ανάλογα την ετήσια αντικειμενική δαπάνη, στην οποία αναφέρονται οι ισχυρισμοί και τα αποδεικτικά στοιχεία, καθώς επίσης μπορεί και ν’ απορρίψει αιτιολογημένα το μαχητό τεκμήριο. Στην περίπτωση που ο προϊστάμενος της δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας αφού ελέγξει τα προσκομιζόμενα δικαιολογητικά, μειώσει ανάλογα την αντικειμενική δαπάνη, θα προβεί σε νέα εκκαθάριση της δήλωσης.
Τέλος, επισημαίνεται ότι σε όλες τις περιπτώσεις που αφορούν τη μείωση ή το μη υπολογισμό και την αμφισβήτηση των αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης το ζήτημα είναι πραγματικό και ανάγεται στην εξελεγκτική αρμοδιότητα του προϊσταμένου της ΔΟΥ και σε περίπτωση αμφισβήτησης, στην κρίση των διοικητικών δικαστηρίων.
Ι. Τύρης: Οπωσδήποτε είναι μια θετική εξέλιξη
«Είναι οπωσδήποτε μια θετική εξέλιξη», δηλώνει στον Τ.Θ., σχολιάζοντας την εγκύκλιο, ο κ. Ιωάννης Τύρης, Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ενωσης Φοροτεχνών Οικονομολόγων Β. Ελλάδος, προσθέτοντας ότι και η ένωση είχε επισημάνει το ζήτημα και καλούσε τους φορολογούμενους που ενέπιπταν σε συγκεκριμένες περιπτώσεις να συμβουλευτούν τους φοροτεχνικούς για να τους βοηθήσουν και να μην πληρώσουν το τεκμήριο.
Σύμφωνα με τον κ. Τύρη, εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου, θα επιστραφούν τα χρήματα στους φορολογούμενους, αν και, όπως προσθέτει, οι περισσότεροι δεν έχουν πληρώσει γιατί δεν είχαν τα χρήματα. Πάντως, «αυτοί που είχαν πληρώσει θα πάρουν τα χρήματά τους πίσω», υποστηρίζει ο κ. Τύρης.
Επισημαίνει πάντως ότι, ο νόμος λέει ότι είναι μαχητό το τεκμήριο, αλλά πρέπει ο φορολογούμενος να αποδείξει όλους τους ισχυρισμούς του. Σύμφωνα με τον ίδιο η αδικία ξεκινά από τους ανέργους, οι οποίοι κλήθηκαν να πληρώσουν παρόλο που δεν είχαν καθόλου εισόδημα ενώ επιπλέον τους ζητήθηκε να πληρώσουν και 55% προκαταβολή για τον επόμενο χρόνο.
Μαχητό είναι το τεκμήριο και για περιπτώσεις ανωτέρας βίας, όπως για παράδειγμα εάν κάποιος είχε ατύχημα και δεν μπορούσε να εργαστεί λόγω αναπηρίας το εν λόγω διάστημα. Και σε αυτήν την περίπτωση απαιτούνται δικαιολογητικά, όπως γνωματεύσεις από γιατρούς βεβαίωση ατυχήματος από αρμόδιες υπηρεσίες κλπ.
Πηγή: www.typosthess.gr